دکتر موسوی: وزارت بهداشت ناتوان در پیشگیری از سرطان‌های زنان، موفق در درمان. انجمنی برای حمایت از زنان سرطانی تشکیل شود
گفتگو با دکتر اعظم سادات موسوی فوق‌تخصص سرطان‌های زنان و رییس انجمن سرطان‌های زنان
سرطان پستان شایع‌ترین نوع سرطان زنان در جهان است و معمولاً از هر ۱۰ خانم که تا سن هشتاد سالگی عمر می‌کنند، یک نفر به آن مبتلا می‌شود. سرطان‌های کولون (روده بزرگ) و ریه نیز در مراحل بعدی قرار دارند. بروز سرطان پستان در دنیا اغلب بعد از دوران یائسگی و بین سنین ۵۰ تا ۶۰ سال اتفاق می‌افتد، ولی متأسفانه در ایران، بروز این سرطان یک دهه زودتر است و اغلب در سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. طبق آمار مرکز سرطان ایران، ابتلا به سرطان پستان به عنوان شایع‌ترین سرطان زنان، بین ۷۰ تا ۹۰ در صدهزار است. – بین سرطان‌های زنان، آیا عاملی به عنوان عامل مشترک در ابتلای زنان مؤثر است؟
خب عوامل بروز هرکدام از سرطان‌ها متفاوت است. معمولاً علت ایجاد سرطان‌ها یک جهش سلولی است. تولد و مرگ سلول‌ها بر طبق برنامه هماهنگ و از پیش تعیین‌شده بدن است که توسط هسته سلول تنظیم می‌شود. این جهش سلولی باعث می‌شود که برنامه‌ریز‌ی‌هایی که سلول برای تکثیر خود دارد، از کنترل خارج شود؛ یعنی سلول‌ها بی‌رویه به‌وجود می‌آیند و مرگ منظمی ندارند، لذا ایجاد توده می‌شود. این موتاسیون سلولی به دلیل عوامل محیطی یا ژنتیکی اتفاق می‌افتد. یکی از علل مهم سرطان‌ها ژن‌های معیوبی است که به ارث می‌رسد. در بدن هر فرد یکسری ژن وجود دارد که مسئولیت کنترل تومور بر عهده آنهاست. اگر این ژن‌ها به‌خوبی کار نکنند، تومور ایجاد می‌شود. در بعضی از خانواده‌ها و فامیل‌ها اختلال در این جهش سلولی به صورت ارثی وجود دارد و فاکتورهای کنترل در بدن آنها به خوبی عمل نمی‌کند. در طول زندگی، سلول‌ها بر اساس یک نظم، هزاران بار تکثیر می‌شوند و از بین می‌روند. اگر این نظم وجود نداشته باشد، این سلول‌ها از بین نمی‌روند و رشد می‌کنند و به تومور تبدیل می‌شوند. علت عمل‌نکردن فاکتورهای کنترل‌کننده، معیوب‌بودن ژن دستوردهنده است. بیشترین علت مربوط به عوامل محیطی است و اکثراً ژن‌ها خوب عمل می‌کنند. تعداد افرادی که در فامیل دچار مشکل ژنتیک هستند، محدود است. عوامل محیطی هم باعث جهش در سطح سلول‌ها می‌شود که از جمله آنها می‌توان به آلودگی‌های محیط زیست، تغذیه، استرس‌ها، هورمون‌ها، اشعه‌های زیان‌بار، اشعه‌های کیهانی و… اشاره کرد. این موارد می‌توانند باعث ایجاد ژن معیوب شوند.
در آمریکا یک در ۸۰ نفر، ترکیه ۱ در ۷۰۰ نفر و در بعضی از کشورهای اروپایی ۱ در ۴۰۰ نفر دچار موتاسیون ژنی هستند، اما در ایران هنوز کار آماری در این زمینه انجام نشده است تا بدانیم این‌چنین آلودگی‌های ژنی به چه میزان وجود دارد. البته مرکز تحقیقات سرطان برنامه‌هایی برای شناسایی افراد پرخطر دارد.
یکی از عوامل محیطی، هورمون‌ها است، رشد ژن سرطان پستان وابسته به هورمون زنانه استروژن است. به همین دلیل سرطان پستان در زنان شایع‌تر از مردان است؛ همچنین بلوغ زودرس، یائسگی دیر و هورمون‌درمانی در ابتلا به سرطان پستان بسیار مؤثر است.
– در حال حاضر یکسری برنامه‌های غربالگری سرطان‌های زنان توسط وزارت بهداشت اجرا می‌شود. ارزیابی شما از این برنامه‌ها چیست؟ ازطرفی به نظر شما انجام این آزمایش‌ها برای چه کسانی لازم و ضروری است؟
غربالگری سرطان پستان شامل معاینات توسط خود افراد، پزشک و ماموگرافی است. در دنیا این غربالگری توانسته است آمار سرطان پستان را ۱۵ تا ۳۰ درصد کاهش دهد، اما روش غربالگری در ایران خیلی موفق نبوده است. به دلیل اینکه در ایران افراد داوطلبانه و یا به توصیه پزشک مراجعه می‌کنند. عموماً غربالگری در خانواده‌های کم‌خطر از سنین ۴۰ سالگی و در خانواده‌های پرخطر یعنی کسانی که بستگان درجه یک آنها به سرطان پستان مبتلا شده است، از ۲۵ سالگی آغاز می‌شود. توجه و مراقبت از خود بسیار مهم است. همه زنان باید در زمان عادت ماهیانه که پستان‌ها نرم‌تر است، خود را از نظر بررسی توده در ناحیه پستان معاینه کنند. این کار در ابتدا کمی سخت است، اما به مرور هرکس قادر خواهد بود تفاوت میان غدد شیری و توده را تشخیص دهد. همچنین هر زن باید سالانه توسط پزشک معاینه شود و در صورت صلاح‌دید پزشک، ماموگرافی انجام دهد.
– به جز بخش غربالگری که در زمره اقدامات پیشگیری قرار میگیرد، در بخش درمان، روند درمانی سرطان در کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما چقدر موفق بوده‌ایم؟
ما در زمینه غربالگری و پیشگیری خیلی موفق نبوده‌ایم، اما به نظر من در بحث درمان موفق بودیم. روش‌های درمانی، داروهای شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و روش‌های جراحی تقریباً با استانداردهای بین‌المللی یکسان است و همان پروتکل‌های درمانی برای بیماران استفاده می‌شود.
تا چند ماه اخیر برخی از تجهیزات پرتودرمانی از خارج وارد می‌شد، اما این روند مدتی است که متوقف شده و باعث به‌وجود آمدن مشکلاتی شده است.
یکی دیگر از ضعف‌ها، حمایت از بیماران سرطانی از نظر روحی، روانی و تسهیلات است. باید انجمن‌های مددکاری در بیمارستان‌ها تشکیل شود تا از بیمارانی که در تأمین داروها دچار مشکل هستند، حمایت کنند. در بخش کودکان، مؤسسه محک توانسته گام‌های بلندی در این زمینه بردارد و کارهای مفیدی انجام دهد، به نظر می‌رسد که اگر در قسمت درمان سرطان‌های زنان، انجمن خیریه‌ای مشابه محک به‌وجود بیاید تا بتواند حمایت‌های روحی، روانی، خانوادگی و مالی از این افراد داشته باشد، بسیار مفید و مثمرثمر خواهد بود. از تمامی خیرین می‌خواهم که برای این امر تلاش کنند؛ چراکه جای این نهاد در کشور خالی است و خیرین می‌توانند جای خالی آن را پر کنند.
– با این روش‌ها آیا سرطان‌ها درمان قطعی دارند؟ اینکه در چه مقطع زمانی ابتلا به سرطان در بیمار تشخیص داده شود، چقدر در درمان عارضه مؤثر است؟
بسیاری از سرطان‌ها به طور کامل درمان می‌شوند و بیمار زندگی طبیعی خواهد داشت. البته ماهیت خود سرطان‌ها و زمان تشخیص بسیار مهم است؛ هر چه سرطان در مراحل ابتدایی باشد، پیش‌آگهی بهتر خواهد بود و درمان سریع‌تر انجام می‌شود. بعضی از سرطان‌ها سرطان‌های بدی نیستند و قابل درمان‌اند و راه‌های درمانی آنها شناخته شده است، اما راهنمای درمانی بعضی از سرطان‌ها ابهاماتی دارد که دنیا در پی یافتن این ابهامات است. بسیاری از سرطان‌ها به‌ویژه سرطان پستان، وقتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، بیمار کاملاً طول عمر طبیعی خواهد داشت و کیفیت زندگیش مانند یک انسان طبیعی خواهد بود.
– در کل ارزیابی شما از سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های وزارت بهداشت در زمینه سرطان‌های زنان چیست؟ این برنامه‌ها را چطور می‌دانید؟ آیا مفید و کافی بوده است؟
به دلیل پیرشدن جمعیت، آلودگی‌های محیطی در جهت صنعتی‌شدن کشور و… آمار سرطان در سال‌های اخیر به شدت در حال افزایش است. کنترل سرطان یکی از اهداف وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یکی از نیازهای بهداشتی جامعه است. برای کنترل سرطان باید روش‌های پیشگیری و غربالگری‌ها به‌خوبی انجام شود، سیستم درمان به موقع و پیگیری بیماری انجام گیرد، تمامی این قسمت‌ها باید در یک برنامه کنترل کانسر Cancer Control)) لحاظ شودکه این امر طبیعتاً بودجه قابل توجهی را می‌طلبد. امیدواریم دولت یک برنامه‌ریزی خوب و منسجم در این زمینه داشته باشد.
البته برای اینکه یک برنامه منسجم داشت، باید آمار دقیقی از کنسرها داشته باشیم تا بدانیم در چه زمینه‌هایی نیاز است کار انجام شود. آمارهای کشور بر اساس مراجعات بیمارستانی (Hospital Base) است، اما باید این آمار بر اساس کل جمعیت محاسبه شود.
– خانم دکتر، به عنوان رییس انجمن سرطان‌های زنان، تاکنون چه برنامه‌هایی در این خصوص انجام داده‌اید؟ آیا برنامه ویژه‌ای دارید؟
ما در انجمن برای غربالگری سرطان دهانه رحم (سرویکس) یک کار تحقیقاتی انجام داده‌ایم و چگونگی غربالگری را به صورت یک دستورالعمل کشوری آماده کرده‌ایم، اما انجمن نمی‌تواند وارد اجرای این دستورالعمل شود و باید اجرای آن از طرف وزارت بهداشت انجام شود. پس از ارایه این طرح به وزارت بهداشت و استقبال مسئولین، قول‌هایی نیز برای اجرایی‌شدن آن داده شده است. این طرح با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز تحقیقات دانشگاه شهید بهشتی، و بیمارستان طالقانی انجام شده است و بر اساس آن، غربالگری کشوری دهانه رحم (سرویکس) با جامعه هدف زنان ۲۵ تا ۵۵ ساله و هر سه سال یکبار با انجام تست پاپ‌اسمیر انجام می‌شود.
– به تازگی یک تست به عنوان جایگزین پاپ‌اسمیر تبلیغ می‌شود. نظر شما درخصوص ضریب اطمینان و ارزش تشخیصی آن چیست؟
این تست HPV, Human Papilloma Virus است. به دلیل هزینه بالای این تست و ضرورت استفاده از یک روش معتبر برای انجام آن، به عنوان الگوی غربالگری مورد تایید همه نیست، ولی برای پیگیری بیمارانی که مورد درمان قرار گرفته‌اند، مورد استفاده قرار میگیرد. در حال حاضر که هزینه آن بالاست و روش‌های ما، استاندارد بین‌المللی نیستند، برای غربالگری با این روش باید با احتیاط رفتار کنیم.
– به نظر شما تا چه میزان سبک‌های جدید تغذیه‌ای خانواده‌های ایرانی در ابتلا به انواع سرطان‌ها مؤثر هستند؟
خب افزایش وزن و چاقی در ابتلا به سرطان‌های زنان بسیار مؤثر است. با افزایش وزن و سطح چربی محیطی، سطح هورمون‌ها بالا می‌رود و می‌تواند ابتلا به سرطان‌های وابسته به هورمون را تشدید کند. تغذیه سالم و مناسب با سن، خودداری از مصرف افزودنی‌ها، ورزش، تحرک بدن و وزن مناسب می‌تواند در جلوگیری از تمام بیماری‌های مزمن مثل بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، خودایمنی و از جمله سرطان مؤثر باشد. باید سعی شود از مواد شیمیایی، گوشت قرمز، و افزودنی‌ها کمتر استفاده شود. باید سعی کنیم عادت و فرهنگ درستی در رشد بچه‌ها ایجاد کنیم؛ به‌گونه‌ای که از کودکی ورزش را قسمتی از زندگی خود بدانند. متأسفانه عادت استفاده از غذاهای آشپزخانه‌ای و رستورانی ترویج پیدا کرده که بسیار بد است. در طبخ این غذاها از روغن‌های خوبی استفاده نمی‌شود. باید با پرهیز از سرخ‌کردن و با استفاده از مواد تازه و خوب، غذا در خانه طبخ شود تا سطح سلامت خانواده ارتقا یابد.
– خانم دکتر موسوی، به عنوان کلام آخر اگر توصیه‌ای برای مخاطبین مهرخانه دارید، بفرمایید.
قبل‌تر هم گفتم، باز هم می‌گویم که اگر انجمن خیریه‌ای مشابه انجمن محک برای حمایت‌های روحی، روانی، خانوادگی و مالی از زنان مبتلا به سرطان ایجاد شود، می‌تواند مفید و مثمر ثمر خواهد بود. به همین دلیل از تمامی خیرین می‌خواهم که برای این امر تلاش کنند.
– سپاس از فرصتی که در اختیار مهرخانه قرار دادید.
پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه
تاریخ انتشار: ۱۳۹۳/۱۱/۱۳
کد خبر: ۹۳۰۷۱۰
