سرویکس یا دهانه رحم بخشی در انتهای رحم است که در مجاورت واژن قرار دارد و ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف دچار بدخیمی شود.

سرطان سرويكس از سرطانهاي شايع در خانمها در جوامع در حال توسعه است .هدف اصلي سازمان بهداشت جهاني ريشه كن كردن اين بيماري تا سال ۲۰۳۰ است .

یکی از راههای مهم ابتلا به این بیماری ، عفونت مزمن و پایدار با ویروس انسانی پاپیلوما است. اين عفونت قبل از ايجاد سرطان ضايعات پيش سرطاني ايجاد مي كند كه ممكن است چند سال طول بكشد تا به سرطان مهاجم تبديل شوند. با درمان اين ضايعات پيش سرطاني از پیشرفت به سمت سرطان جلوگیری می شود . درمان ضايعات پيش سرطاني با برداشتن منطقه غيرطبيعي سرويكس يا تخريب ابن منطقه انجام مي شود.

سرطان سرویکس علایم خاصی ندارد و ممکن است در اوایل بیماری بی علامت باشد ولی شایعترین علامت آن خونریزی غیرطبیعی بصورت خونریزی در فواصل عادت ماهیانه ، خونریزی بعد از نزدیکی و یا خونریزی بعد از یائسگی است.

در صورتی که وجود سرطان تایید شود معاینه دقیق توسط جراحان سرطانهاي زنان  ( اونكولوژيست زنان ) و استفاده از روشهای تصویربرداری مختلف  نظير MRI برای تعیین مرحله بیماری انجام می شود و نوع درمان به مرحله بیماری بستگی دارد. سرطان سرویکس  از نظر بافت شناسي از بخش غددي و يا بخش سنگفرشي سرويكس منشا مي گيرد. درمانهای مختلفی برای سرطان سرویکس وجود دارد که شامل جراحی ، رادیوتراپی و شیمی درمانی است، از این روشها در صورت عود بیماری هم استفاده می شود. در مراحل اوليه بيماري كه سرطان محدود به سرويكس است و اندازه ضايعه كوچك است و نهايتا تا بخشهاي بالايي واژن را درگير كرده است انجام جراحي امكان پذير است كه توسط جراحان سرطانهاي زنان انجام مي شود. در مراحل پيشرفته كه سرطان ساير بافتهاي لگن را درگير كرده است درمانهاي غير جراحي ضرورت مي يابد.

بیماران جوانی که در مراحل ابندایی بیماری هستند و تمایل دارند در آینده بچه دار شوند ، در صورت وجود شرایط خاصی و صلاحدید پزشک معالجشان پس از مشورتهاي مختلف از جمله مشاوره با متخصصين حوزه ناباروري می توانند از روشهای حفظ باروری استفاده کنند و۶ حداقل تا ۱۲ ماه بعد از درمان اولیه صبر کنند و سپس اقدام به فرزندآوری کنند.

 

سرطان سرویکس با راههای مختلفی قابل پپیشگیری است  . غربالگری سرطان سرویکس  سطح پيشگيري ثانويه براي اين سرطان است . قبل از ايجاد سرطان تغییرات پیش سرطانی در سلولهاي سرويكس ایجاد می شود که بوسیله روشهای غربالگري مثل پاپ اسمیر يا بررسی ویروس انسانی پاپیلوما يا تركيب ابن روشها قابل شناسایی است و همانطور كه اشاره شد درمان این ضایعات از پیشرفت به سمت سرطان جلوگیری می كند.

سن مناسب جهت شروع پاپ اسمیر از ۲۱ سالگی و برای بررسی وویروس انسانی پاپیلوما از ۳۰سالگی است.برخی پزشکان انجام تست ویروس را از ۲۵ سالگی پیشنهاد می کنند .

قبل از انجام پاپ اسمیر آمادگی خاصی لازم نیست .شرايط ايده ال براي انجام پاپ اسمير اين است كه از ۴۸ ساعت قبل مقاربت يا دوش واژينال نداشته باشید و خونريزي هم وجود نداشته باشد ولی در صورت لزوم حتی در دوران خونریزی ماهیانه و عدم وجود اين شرايط هم انجام ابن تست امکانپذیر است.

برای انجام این تستها ، وسیله معاینه ای به اسم اسپکولوم به آرامی در واژن قرار می گیرد تا دهانه رحم قابل مشاهده شود و با استفاده از ابزاری بشکل برس   سلولهای روی سطح سرویکس برداشته می شود و به آزمایشگاه ارسال می شود.این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا تغییرات سلولی شناسایی شوند.

در صورتی که تغییرات غیر طبیعی دیده شود ممکن است نمونه برداری نیاز باشد که نمونه برداری با کمک وسیله ای که بزرگنمایی ایجاد می کند و کولپوسکوپ نام دارد قابل انجام است.بررسی وجود ویروس انسانی پاپیلوما در روی دهانه رحم هم قابل انجام است که هم به تنهایی و هم در کنار پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان سرویکس استفاده می شود .

طبق برنامه های غربالگری معتبر کل دنیا ، از ۲۱ تا ۲۹ سالگی هر ۳ سال پاپ اسمیر انجام می شود ، از ۳۰ تا ۶۵ سال یا هر سه سال پاپ اسمیر انجام می شود و یا هر ۵ سال تستهای ترکیبی پاپ اسمیر و بررسی ویروس و یا تستهای ارزیابی ویروس بتنهایی انجام می شود.

سرطان سرويكس پيشگيري اوليه هم دارد.یکی از راههای مهم ابتلا به این بیماری ، عفونت مزمن و پایدار با ویروس انسانی پاپیلوما است و واکسیناسیون علیه این ویروس در سنین پایینتر از ابتلا به سرطان سرویکس جلوگیری می کند.

ویروس انسانی پاپیلوما یا HPV انواع مختلفی دارد که هر یک باعث بیماریهای مختلفی می شوند.

انواع کم خطر این ویروس مسئول زگیل تناسلی و انواع پرخطر آن باعث ایحاد بیماریهای جدی تر و خطرناکتر نظیر سرطان سرویکس می شوند.

 واکسن HPV بر اساس اینکه علیه چند نوع ویروس فعال باشد ، به انواع دو ظرفیتی ، چهار ظرفیتی و ۹ ظرفیتی تقسیم می شود.

انجام واکسیناسیون تا حد زیادی جلوی ابتلا به سرطان سرویکس را خواهد گرفت.

سن توصیه شده جهت انجام واکسیناسیون از ۱۱_۱۲ سالکی تا ۲۶ سالگی است ، البته برخی ، شروع واکسیناسیون از ۹ سالگی را توصیه می کنند و تا ۴۵ سالگی نیز انجام واکسیناسیون را مفید می دانند.

تا قبل از ۱۵ سالگی دو دوز واکسن بفاصله ۶ ماه از هم  و بعد از آن سه دوز واکسن در طی حداقل ۶ ماه بصورت عضلانی تزریق می شود. در افرادي كه ضعف سيستم ايمني دارند در سنين قبل از ۱۵ سالگی هم بايستي سه دوز واکسن تجويز شود.

واکسن ممکن است باعث قرمزی، سوزش و خارش در محل تزریق، تب خفیف، بدن درد یا سردرد شود. عوارض جدی تا بحال از واکسن گزارش نشده است.

حتی افرادی که دوره واکسیناسیون را کامل کرده اند بایستی بطور منظم غربالکری سرطان سرویکس را انجام دهند زیرا واکسن برای تمام انواع ویروس HPV موثر نیست.

واکسن در دوران بارداری تجویز نمی شود و اکر حین دوران واکسیناسیون باردار شدید ، تزریق بقیه دوزها به بعد از زایمان موکول می شود.

این واکسن از سایر بیماریهای جنسی جلوگیری نمی کند.

در كنار واكسيناسيون عليه HPV  اصلاح رفتارهای جنسی پرخطر  مانند داشتن بیش از یک شریک جنسی باعث كاهش خطر ابتلا به ویروس انسانی پاپیلوما و در نتيجه  كاهش سرطان سرویکس مي شود و از روشهاي پيشگيري اوليه  سرطان سرويكس است . مصرف دخانیات با تضعیف سیستم ایمنی باعث می شود در صورت ابتلا به ویروس انسانی پاپیلوما ، امکان اینکه بدن بطور طبیعی با این ویروس مقابله کند ، وجود نداشته باشد و باعث افزایش خطر پایدار شدن این عفونت و در نتیجه افزایش احتمال ابتلا به سرطان سرویکس بشود. بنابراین کلیه افراد بویژه افرادی که در تستهای غربالگری ، ضایعات پیش سرطانی دارند بایستی مصرف دخانیات را متوقف کنند.

Dr. Soheila Aminimoghaddam
School of Medicine
Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
E-mail: aminimoghaddam.s@Iums.ac.ir